هورمون‌های خاصی به نام هورمون گرسنگی و اشتها یا همان لپتین و گرلین اشتهای شما را کنترل می‌کنند. لپتین هورمونی است که توسط سلول های چربی ساخته شده و اشتهای شما را کاهش می دهد. از سوی دیگر، گرلین اشتها را افزایش داده و نقش مهمی را در افزایش وزن بدن ایفا می نماید. سطوح لپتین با نقش سرکوب کنندگی اشتها، در زمانی که شما لاغر هستید پایین تر و در وضعیت چاقی بدن بالاتر است. در این مقاله قصد داریم به معرفی این دو هورمون بپردازیم و تاثیرات آن‌ها را بررسی کنیم، پس تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.


هورمون گرلین

هورمون گرلین در معده خالی تولید می‌‎شود، ممکن است این هورمون در روده باریک، مغز و لوزالمعده نیز وجود داشته باشد. اساس کار این هورمون به این گونه است که در خون جریان پیدا می‌کند، به مغز می‌رسد و تاثیر خود را روی هیپوتالاموس می‌گذارد. هیپوتالاموس نیز قسمتی از مغز است که هورمون‌های مربوط به تنظیم گرسنگی، خلقیات، تشنگی و غیره را تولید می‌کند. هورمون گرلین نقش مهمی در تنظیم اشتها دارد. زمانی که این هورمون گیرنده‌هایش را فعال می‌کند، باعث افزایش اشتها و ذخیره چربی بیشتر می‌شود.جالب است بدانید که این هورمون در افرادی که قصد کاهش وزن دارند و یا به تازگی وزن کم کرده‌اند، افزایش می‌یابد و نتیجتا حفظ وزن جدید را سخت‌تر می‌کند. همچنین گفته می‌شود که گرلین بر چرخه خواب و بیداری، حس چشایی و رفتار پاداش‌طلبی نیز تأثیر می‌گذارد.


هورمون لپتین

از بین این دو هورمون یعنی گرلین و لپتین، به نظر می رسد که لپتین، سرکوب کننده اشتها؛ نقش مهمتری را در تعادل انرژی بدن ما داشته باشد. برخی از محققان معتقدند که لپتین به تنظیم گرلین کمک می کند. به عبارتی، لپتین به مغز سیگنال می دهد که بدن به اندازه کافی از ذخایر انرژی مانند چربی برخوردار است. اما بدن بسیاری از افراد چاق با وجود داشتن سطوح بالاتر لپتین به سیگنال های این هورمون واکنش نشان نمی دهد. به طور کلی، هرچه چربی بیشتری داشته باشید، لپتین بیشتری نیز در خون شما وجود دارد. اما این سطح به عوامل بسیاری بستگی دارد، از جمله آخرین زمانی که غذا خورده اید و همچنین الگوهای خواب شما. در همین راستا یک پژوهش نشان داد موش‌هایی که دوز لپتین دریافت کردند، در نهایت کمتر غذا خوردند، اما این اثر تنها در حدود دو هفته ادامه داشت. به نظر می رسد که موش ها در برابر اثرات کاهش اشتهای لپتین مقاومت نشان دادند.

چه عواملی باعث افزایش هورمون گرلین می‌شوند؟

مقدار گرلینِ خون در طول روز تغییر می‌کند و با دریافت غذا کنترل می‌شود. این هورمون معمولا وقتی افزایش می‌یابد که معده خالی است و با غذا خوردن دوباره کم می‌شود. بعضی تحقیقات نشان داده‌اند که هورمون گرسنگی بیشتری در خون افراد مبتلا به چاقی مفرط در حال گردش است. همین امر باعث حالت گرسنگی دائمی می‌شود و کاهش وزن را دشوار می‌کند. پژوهشی در سال ۲۰۱۵ نشان داد که سطح گرلین در افرادی با چاقی مفرط کمتر است، به‌خصوص در افرادی با چاقی مفرط که دچار اختلال پرخوری هم هستند. رژیم غذایی از عوامل شناخته‌شده‌ای است که باعث افزایش ترشح هورمون گرسنگی می‌شود. این پاسخ طبیعی بدن است که سعی می‌کند شما را از گرسنگی‌کشیدن نجات دهد. علاوه بر این، رژیم‌های غذایی می‌توانند میزان لپتین خون را کاهش دهند که به‌اسم هورمون سیری نیز شناخته می‌شود. ترکیب این ۲ اتفاق باعث می‌شود که کاهش وزن و حفظ وزن مطلوب کاری بسیار دشوار شود.

افرادی که جراحی‌های کاهش وزن مخصوصا جراحی اسلیو معده را انجام داده‌اند مقدار کمتری هورمون گرلین دارند که حفظ وزن جدید را آسان‌تر می‌کند. محققان معتقدند که علتش برداشته‌شدن کامل قاعده معده است، یعنی قسمتی که بیشترین مقدار گرلین را ترشح می‌کند. بعضی بیماری‌ها و اختلالات سلامتی خاص به افزایش گرلین منجر می‌شوند. مثلا افرادی با چاقی مفرط و سندرم پرادر-ویلی (Prader-Willi syndrome) مقدار بسیار زیادی هورمون گرسنگی در خون خود دارند که نقشی اساسی در گرسنگی همیشگی و دشواری‌های کنترل وزن این افراد بازی می‌کند.

برخی دیگر از بیماری‌هایی که باعث افزایش هورمون گرسنگی می‌شوند عبارت‌اند از:

  • تیروئیدیت هاشیموتو؛
  • آنورکسیا (بی‌اشتهایی عصبی)؛
  • بولیمیا (پرخوری عصبی)؛
  • کمبود ناهنجار وزن ناشی از بیماری؛
  • استرس.


روش‌های افزایش هورمون گرسنگی

معمولا تصور می‌شود که مقدار زیاد هورمون گرسنگی برای هیچ‌کس مطلوب نیست، اما افزایش مقدار این هورمون و در نتیجه افزایش اشتها برای بعضی افراد مفید است. مثلا افرادی که نمی‌توانند وزن خود را زیاد کنند یا از سندرومی تضعیف‌کننده رنج می‌برند، می‌توانند از اثرات تحریک اشتهای هورمون گرسنگی سود ببرند. تحقیقات جدید نشان داده‌اند که تجویز گرلین برای بیماران مبتلا به کمبود ناهنجار وزن ناشی از سرطان، می‌تواند کاهش وزن و تجزیه پروتئین‌های این افراد را وارونه کند. با اینکه تجویز طولانی‌مدت این هورمون امن و بدون عارضه به نظر می‌رسد، پیش از پیشنهاد آن به تحقیقات بیشتری نیاز است. آزمایش‌های حیوانی نشان داده‌اند که تأثیر برگ گیاه شاهدانه بر اشتها با تحریک تولید گرلین انجام می‌شود و می‌توان از آن برای درمان بی‌اشتهایی ناشی از بیماری استفاده کرد.


روش‌های کاهش هورمون گرسنگی

این هورمون گرسنگی می‌تواند با کاهش وزن افزایش یابد. پس کاهش این هورمون در کاهش اشتها، پیشگیری از اضافه‌وزن مجدد و کاهش وزن بیشتر نقش خواهد داشت. با این حال، خوب است بدانید که هورمون گرسنگی به‌تنهایی نمی‌تواند باعث افزایش وزن مجدد پس از کاهش وزن شود. عوامل رفتاری، فیزیولوژیکی و محیطی هم در این مسئله نقش دارند. اگر می‌خواهید به طور طبیعی میزان گرلین خود را کاهش دهید باید موارد زیر را رعایت کنید:

  • داشتن رژیم غذایی سالم
  • خواب کافی
  • مصرف پروتئین بیشتر
  • کاهش استرس
  • ورزش



کلام آخر 

گرلین که بیشتر به‌اسم هورمون گرسنگی شناخته می‌شود، نقشی اساسی در تنظیم اشتها دارد. مقدار زیاد این هورمون گرسنگی و تجمع چربی را بیشتر می‌کند و این‌طوری مانع کاهش وزن شما می‌شود. البته بدن برای بسیاری از عملکردهای مفید خود به این هورمون نیاز دارد. مهم است نحوه عملکرد این هورمون را بدانید و با توجه به نیاز خود برای افزایش یا کاهش وزن، برای تنظیم هورمون گرلین در بدنتان تلاش کنید.